Uprawa międzyplonów nie tylko chroni glebę przed erozją i wymywaniem składników pokarmowych, ale także znacząco wpływa na jej żyzność, strukturę i biologiczną aktywność. Zebraliśmy kilka informacji, aby ułatwić ci wybór konkretnych roślin pod konkretne potrzeby glebowe.
1. Łubin wąskolistny
Rodzina: bobowate/motylkowe (Fabaceae)
Norma wysiewu: 2,5 kg na 100 m² (1 kg na 40 m²)
Właściwości:
- Wiązanie azotu – produkuje do 150-200 kg N/ha
- Głęboki system korzeniowy (do 2 metrów) – doskonale spulchnia glebę
- Odporność na pH 4,5-6,5 – nadaje się na gleby kwaśne
- Bardzo wysoka biomasa – do 40-60 t/ha zielonej masy
- Naturalny fungicyd – wydziela związki przeciwgrzybiczne
Terminy uprawy:
- Siew: połowa lipca – koniec lipca
- Przekopanie: październik-listopad (przed pierwszymi przymrozkami)
- Okres wegetacji: 80-90 dni
Wskazówki praktyczne:
- Najlepszy na gleby piaszczyste i średnie
- Nie wymaga dodatkowego nawożenia azotem
- Idealny jako przedplon pod rośliny kapustne
2. Wyka jara
Rodzina: bobowate/motylkowe (Fabaceae)
Norma wysiewu: 1,7 kg na 100 m² (1 kg na 60 m²)
Właściwości:
- Intensywne wiązanie azotu – 120-180 kg N/ha
- Szybki wzrost – bardzo dobrze pokrywa glebę
- Dobra odporność na suszę
- Pożytek pszczelarski – długie kwitnienie
Terminy uprawy:
- Siew: lipiec – początek sierpnia
- Przekopanie: wrzesień-październik
- Okres wegetacji: 70-80 dni
Wskazówki praktyczne:
- Można mieszać z owsem lub żytem (wyka 60% + zboże 40%)
- Idealna na gleby średnie i cięższe
- Doskonała w przedplonie pod pomidory i papryki
3. Facelia błękitna
Rodzina: ogórecznikowate (Boraginaceae)
Norma wysiewu: 0,2 kg na 100 m² (1 kg na 500 m²)
Właściwości:
- Uniwersalna roślina – neutralna dla wszystkich rodzin warzyw
- Doskonały pożytek pszczelarski – miód facelowy
- Bardzo szybkie kiełkowanie (5-8 dni)
- Poprawia strukturę gleby – system korzeniowy do 80 cm
- Tłumi chwasty – gęste pokrycie powierzchni
Terminy uprawy:
- Siew: maj – sierpień (najbardziej elastyczna)
- Przekopanie: 60-70 dni po wschodach
- Okres wegetacji: bardzo elastyczny
Wskazówki praktyczne:
- Można siać nawet w 3 turach w sezonie
- Mrozoodporna do -8°C
- Idealna w mieszankach z innymi roślinami
4. Gorczyca biała
Rodzina: kapustowate (Brassicaceae)
Norma wysiewu: 0,2 kg na 100 m² (1 kg na 500 m²)
Właściwości:
- Silne działanie przeciwko chorobom glebowym
- Bardzo szybki wzrost – pokrywa glebę w 4-6 tygodni
- Mobilizuje fosfor – uwalnia z trudno przyswajalnych form
- Dobry pożytek pszczelarski
- Odstraszanie szkodników – nicieni, drutowców
Terminy uprawy:
- Siew: lipiec – połowa sierpnia
- Przekopanie: wrzesień-październik (przed kwitnieniem!)
- Okres wegetacji: 60-70 dni
Wskazówki praktyczne:
- Nie sadzić przed/po roślinach kapustnych!
- Bardzo szybko wysycha – wymaga regularnego podlewania
- Przekopać przed kwitnieniem (ryzyko samosiewu)
- Najlepsza na gleby średnie i ciężkie
5. Łubin szerokolistny
Rodzina: bobowate/motylkowe (Fabaceae)
Norma wysiewu: 2,5 kg na 100 m² (1 kg na 40 m²)
Właściwości:
- Wysokie wiązanie azotu – 140-180 kg N/ha
- Duża biomasa – do 50 t/ha
- Tolerancja pH – lepiej znosi gleby zasadowe niż łubin wąskolistny
- Głęboki system korzeniowy – spulchnianie gleby
Terminy uprawy:
- Siew: koniec czerwca – lipiec
- Przekopanie: wrzesień-październik
- Okres wegetacji: 90-100 dni
Wskazówki praktyczne:
- Wymaga cieplejszego klimatu niż łubin wąskolistny
- Lepszy na gleby żyźniejsze
- Nie znosi przymrozków
6. Bobik
Rodzina: bobowate/motylkowe (Fabaceae)
Norma wysiewu: 3,3 kg na 100 m² (1 kg na 30 m²)
Właściwości:
- Intensywne wiązanie azotu – 120-150 kg N/ha
- Duże nasiona – łatwe w siewie
- Odporność na chłód – można siać wcześnie
- Wysokie wymagania wodne
Terminy uprawy:
- Siew: czerwiec – lipiec
- Przekopanie: wrzesień – początek października
- Okres wegetacji: 80-90 dni
Wskazówki praktyczne:
- Wymaga żyznych, mocno wilgotnych gleb
- Nie znosi suszy
- Doskonały przedplon pod kapustowate
7. Groch siewny
Rodzina: bobowate/motylkowe (Fabaceae)
Norma wysiewu: 2,5 kg na 100 m² (1 kg na 40 m²)
Właściwości:
- Wiązanie azotu – 100-140 kg N/ha
- Szybki wzrost – elastyczność terminów
- Dobra adaptacja – różne warunki glebowe
- Przeciwdziałanie erozji
- Pokarm dla ptaków zimą (jeśli pozostawiony)
Terminy uprawy:
- Siew: lipiec – początek sierpnia
- Przekopanie: wrzesień-październik
- Okres wegetacji: 70-80 dni
Wskazówki praktyczne:
- Można pozostawić strąki dla ptaków zimą
- Sprawdza się na różnych glebach
- Możliwe mieszanki z zbożami
8. Wyka ozima
Rodzina: bobowate/motylkowe (Fabaceae)
Norma wysiewu: 1,7 kg na 100 m² (1 kg na 60 m²)
Właściwości:
- Bardzo wysokie wiązanie azotu – do 200 kg N/ha
- Przezimowanie – wcześniejszy start wiosenny
- Bardzo duża biomasa wiosenna
- Dobra adaptacja do różnych warunków
Terminy uprawy:
- Siew: sierpień – wrzesień
- Przekopanie: maj następnego roku
- Okres wegetacji: długi (przezimowuje)
Wskazówki praktyczne:
- Wymaga dobrych warunków przezimowania
- Idealna w mieszankach z żytem ozimym
- Możliwość dwukrotnego koszenia
9. Seradela
Rodzina: bobowate/motylkowe (Fabaceae)
Norma wysiewu: 0,4 kg na 100 m² (1 kg na 250 m²)
Właściwości:
- Specjalista od gleb kwaśnych – pH 4,0-5,5
- Wiązanie azotu – 80-120 kg N/ha
- Odporność na suszę
- Niskie wymagania pokarmowe
Terminy uprawy:
- Siew: lipiec – sierpień
- Przekopanie: październik
- Okres wegetacji: 80-90 dni
Wskazówki praktyczne:
- Najlepsza na gleby piaszczyste i kwaśne
- Można mieszać z facelią
- Nie wymaga nawożenia mineralnego
10. Owies
Rodzina: zboża (Poaceae)
Norma wysiewu: 2,0 kg na 100 m² (1 kg na 50 m²)
Właściwości:
- Doskonałe spulchnianie gleby systemem korzeniowym
- Zwalczanie chwastów – właściwości allelopatyczne
- Szybki wzrost i pokrycie gleby
- Odporność na chłód
- Niska cena nasion
Terminy uprawy:
- Siew: lipiec – sierpień
- Przekopanie: październik
- Okres wegetacji: 80-90 dni
Wskazówki praktyczne:
- Idealny w mieszankach z roślinami bobowymi
- Dobry na wszystkie typy gleb
- Nie wiąże azotu – wymaga mieszania z bobowymi
- Doskonały dla początkujących
11. Żyto
Rodzina: zboża (Poaceae)
Norma wysiewu: 1,5 kg na 100 m² (około 1 kg na 65 m²)
Właściwości:
- Bardzo dobra odporność na trudne warunki
- Silny system korzeniowy – przeciwdziała erozji
- Właściwości allelopatyczne – hamuje chwasty
- Możliwość przezimowania (żyto ozime)
Terminy uprawy:
- Siew jare: lipiec – sierpień
- Siew ozime: wrzesień – październik
- Przekopanie: maj (ozime) lub październik (jare)
Wskazówki praktyczne:
- Bardzo dobre na gleby słabe
- W mieszankach z wyką lub łubinem
- Ozime daje większą biomasę
- Może być trudne w przyoraniu
12. Gryka
Rodzina: rdestowate (Polygonaceae)
Norma wysiewu: 0,7 kg na 100 m² (1 kg na 140 m²)
Właściwości:
- Krótki okres wegetacji – 60-70 dni
- Doskonały pożytek pszczelarski – miód gryczany
- Mobilizacja fosforu z trudno dostępnych form
- Dobra adaptacja do gleb słabych
Terminy uprawy:
- Siew: lipiec – sierpień
- Przekopanie: wrzesień – październik
- Okres wegetacji: 60-70 dni
Wskazówki praktyczne:
- Bardzo wrażliwa na przymrozki
- Najlepsza na gleby średnie
- Wymaga ciepłych warunków kiełkowania
13. Rzepak
Rodzina: kapustowate (Brassicaceae)
Norma wysiewu: 0,17 kg na 100 m² (1 kg na 600 m²)
Właściwości:
- Głęboki system korzeniowy – spulchnianie gleby
- Szybki wzrost jesienią
- Duża biomasa wiosenna (forma ozima)
- Mobilizacja składników z głębszych warstw
Terminy uprawy:
- Siew: sierpień – wrzesień (ozime)
- Przekopanie: maj następnego roku
- Okres wegetacji: długi (przezimowuje)
Wskazówki praktyczne:
- Nie stosować przed kapustowatymi!
- Wymaga dobrego przygotowania gleby
- Może być problematyczny w przyoraniu
14. Rzepik
Rodzina: kapustowate (Brassicaceae)
Norma wysiewu: 0,2 kg na 100 m² (1 kg na 500 m²)
Właściwości:
- Bardzo szybki wzrost – pokrywa glebę w 4-5 tygodni
- Odporność na przymrozki – do -6°C
- Spulchnianie gleby systemem korzeniowym
- Konkurencyjność wobec chwastów
Terminy uprawy:
- Siew: lipiec – wrzesień
- Przekopanie: październik – listopad
- Okres wegetacji: bardzo elastyczny
Wskazówki praktyczne:
- Podobne ograniczenia jak gorczyca i rzepak
- Bardzo tani w uprawie
- Może się sar rozsiewać
- Najlepszy na gleby średnie i ciężkie
15. Lucerna
Rodzina: bobowate/motylkowe (Fabaceae)
Norma wysiewu: 0,2 kg na 100 m² (1 kg na 500 m²)
Właściwości:
- Bardzo głęboki system korzeniowy
- Wieloletnia uprawa – 3-5 lat użytkowania
- Intensywne wiązanie azotu – do 300 kg N/ha/rok
- Bardzo wysokie wymagania glebowe
Terminy uprawy:
- Siew: kwiecień – maj lub sierpień
- Pierwsze cięcie: rok po siewie
- Okres użytkowania: 3-5 lat
Wskazówki praktyczne:
- Tylko na gleby żyzne, wapnowane (pH 6,5-7,5)
- Długoterminowa inwestycja
- Nie nadaje się na krótki poplon
16. Mieszanki poplonowe
Skład różny
Norma wysiewu: 2,0 kg na 100 m² (1 kg na 50 m²)
Popularne składy mieszanek:
- Mieszanka uniwersalna: wyka jara 40% + gorczyca 30% + facelia 20% + owies 10%
- Mieszanka dla gleb kwaśnych: łubin wąskolistny 50% + seradela 30% + owies 20%
- Mieszanka szybkogo pokrycia: gorczyca 40% + facelia 40% + rzepik 20%
Zalety mieszanek:
- Większa stabilność – różna wrażliwość na warunki
- Wielokierunkowe działanie – różne właściwości roślin
- Lepsze wykorzystanie zasobów gleby
- Ograniczenie ryzyka niepowodzeń
Uprawa poplonów w pigułce
- Głębokość siewu: 1-3 cm (zależnie od wielkości nasion)
- Rozstaw rzędów: 12-15 cm lub siew na szerokość
- Podlewanie: szczególnie w okresie kiełkowania
- Kontrola chwastów, obserwacja rozwoju i ewentualne dosiewy
- Przekopanie przed kwitnieniem (większość gatunków)
- Pozostawienie na zimę (formy ozime)
- Ściółkowanie: rozdrobnienie i wymieszanie z glebą
Dobór poplonu według typu gleby
Gleby lekkie (piaszczyste):
Najlepsze: łubin wąskolistny, seradela, gryka
Dobre: wyka jara, facelia, gorczyca
Unikać: bobik, lucerna
Gleby średnie (gliniaste):
Najlepsze: facelia, wyka jara, gorczyca, łubin szerokolistny
Dobre: wszystkie gatunki sprawdzają się dobrze
Gleby ciężkie (ilaste):
Najlepsze: gorczyca, rzepik, owies, żyto
Dobre: wyka jara, bobik, facelia
Problematyczne: łubin wąskolistny, gryka
Gleby kwaśne (pH < 6,0):
Najlepsze: łubin wąskolistny, seradela
Tolerancyjne: owies, żyto, gryka
Unikać: lucerna, bobik
Korzyści z uprawy poplonów
- Wiązanie azotu atmosferycznego (bobowate)
- Zwiększenie aktywności mikroorganizmów glebowych
- Popraw struktury gleby – zwiększenie zawartości próchnicy
- Ograniczenie erozji wodnej i wietrznej
- Mobilizacja składników pokarmowych z głębszych warstw
- Poprawa odczynu gleby (niektóre gatunki)
- Redukcja wymywania azotu z gleby
- Zwiększenie pojemności sorpcyjnej gleby
Dla początkujących działkowców polecamy na start facelię – jest najbardziej uniwersalna, łatwa w uprawie i nie ma ograniczeń płodozmianowych. Kolejnym krokiem może być wyka jara lub gorczyca biała.
Kluczem sukcesu jest systematyczność – poplon powinien być stałym elementem płodozmianu, a nie jednorazową akcją. Prawidłowo prowadzona uprawa międzyplonów to inwestycja, która zwraca się wielokrotnie w kolejnych latach poprzez lepsze plony, zdrowszą glebę i mniejsze nakłady na nawozy mineralne.
